Hvað er að? 40% íslenskra nemenda ná ekki grunnhæfni í lesskilningi

Hvað er að? Þegar 40% nemenda ná ekki grunnhæfni í lesskilningi

Hvað þýðir það í raun að 40% nemenda á Íslandi nái ekki grunnhæfni í lesskilningi? Þessi staðreynd, sem kemur meðal annars fram í PISA-rannsóknum, er ekki bara tölfræði. Hún er lýsandi fyrir djúpstætt vandamál sem snertir framtíð okkar sem samfélag.

PISA 2022 sýndi að niðurstöður íslenskra nemenda í lesskilningi eru þær verstu frá upphafi þátttöku Íslands í rannsókninni. Meira en einn af hverjum þremur nemendum getur ekki lesið sér til gagns. Þeir eiga í erfiðleikum með að skilja, túlka og meta einfaldan texta – hæfni sem er forsenda þess að læra áfram, fylgjast með í skóla og taka þátt í lýðræðissamfélagi.

Þetta er ekki bara vandamál skólanna

Við getum freistast til að líta á þetta sem vanda innan skólakerfisins. En hann nær miklu víðar. Þegar börn ná ekki grunnhæfni í lesskilningi dregur það úr möguleikum þeirra í lífinu: í námi, starfi og þátttöku í samfélaginu. Það hefur áhrif á atvinnulíf, heilbrigðiskerfi, stjórnmál og menningu. Þetta er samfélagslegt neyðarástand – sem við höfum vanist.

Hvernig lendum við hér?

Það er engin ein ástæða. Tíminn sem fer í lestur hefur minnkað heima fyrir, stafrænir miðlar hafa tekið yfir athygli barna og ungmenna, og kennarar glíma við fjölbreytta nemendahópa með takmarkaðar bjargir. Foreldrar treysta skólunum, en skólarnir geta ekki borið ábyrgðina einir. Við höfum ekki sameinast um að forgangsraða lestri sem grunnstoð – ekki í menntastefnu, ekki í fjárframlögum og ekki í daglegu lífi.

Hvað þurfum við að gera?

Við þurfum róttæka og sameiginlega viðhorfsbreytingu. Lestur þarf að verða sameiginlegt samfélagsverkefni – ekki eitthvað sem við vonum að gerist bara í kennslustund. Það þarf að styðja kennara með tólum og tíma, foreldra með fræðslu og hvötum, og börn með aðgengi að fjölbreyttu, lifandi lesefni sem þau tengja við.

Við þurfum líka nýjar aðferðir. Tæknin getur verið hluti af lausninni – með forritum og leikjum sem kveikja áhuga barna og byggja upp sjálfstraust. En fyrst og fremst þurfum við að horfast í augu við staðreyndirnar. Þessi 40% eru ekki tölur. Þau eru börn sem við getum ekki leyft okkur að missa frá okkur.